22 maja 2018 roku państwa członkowskie Unii Europejskiej przyjęły pakiet środków, które mają na celu zmianę w gospodarce odpadami i wprowadzenie w życie gospodarki o obiegu zamkniętym. Przepisy zawarte w dyrektywach (m.in. dyrektywa o odpadach, dyrektywa o składowaniu odpadów, dyrektywa o odpadach opakowaniowych) mają zostać wdrożone we wszystkich krajach wspólnoty (w terminach określonych w dyrektywach). To obliguje Polskę do restrykcyjnego zaostrzenia przepisów dotyczących segregacji śmiec
Gospodarka w obiegu zamkniętym
Unia Europejska pretenduje do miana światowego lidera pod względem zrównoważonego gospodarowania odpadami i recyklingu. Przepisy przyjęte w maju 2018 przez Komisję Europejską to ustawodawstwo, które wyprzedza inne państwa świata i stanowi dla nich przykład dbałości o środowisko, poprzez tworzenie odpowiednich instrumentów prawnych i ekonomicznych.
Ustawodawca podkreśla ogromne znaczenie segregacji odpadów dla ochrony środowiska naturalnego i troski o naszą planetę. Sortowanie śmieci pozwoli rozwinąć recykling i wdrożyć gospodarkę odpadami w obiegu zamkniętym. Nowe przepisy mają na celu zintensyfikowanie recyklingu zarówno odpadów komunalnych, jak i opakowaniowych. Ich wdrożenie w życie pozwoli powoli zmniejszać składowanie odpadów. Państwa członkowskie UE muszą dostosować się do wymogów i wprowadzić konkretne środki prawne, które pozwoliłyby zmniejszyć składowanie oraz spalanie odpadów na rzecz ich ponownego użycia.
Nowe zasady segregowania śmieci
Nowe zasady segregacji śmieci dotyczą zarówno odpadów komunalnych, jak i odpadów opakowaniowych. Odpady zmieszane mają być sukcesywnie zmniejszane, aby już do 2025 roku poziom recyklingu dla odpadów komunalnych wzrósł do 55%, do 2030 roku do 60%, a do 2035 do 65%. Państwa członkowskie zostaną zobligowane do rygorystycznego obliczania współczynnika recyklingu, co pozwoli UE dobrze monitorować rzeczywiste postępy w dążeniu do realizacji gospodarki o obiegu zamkniętym.
Jak segregować śmieci? Selektywna zbiórka śmieci
Segregacja odpadów ma polegać na wprowadzeniu (przez ustawodawców poszczególnych państw członkowskich UE) przepisów obligujących do selektywnego zbierania odpadów, które mogą zostać poddane recyklingowi. W ten sposób jakość surowców wtórnych wzrośnie.
Do 2025 roku współczynnik dla recyklingu poszczególnych odpadów ma wzrosnąć do poziomu:
- wszystkie opakowania – 65%
- tworzywa sztuczne – 50%,
- drewno – 25%,
- metale żelazne – 70%,
- aluminium – 50%,
- szkło – 70%,
- papier i tektura – 75%.
Do roku 2030 docelowe współczynniki recyklingu w założeniu mają wynosić:
- wszystkie opakowania – 70%,
- tworzywa sztuczne – 55%,
- drewno – 30%,
- metale żelazne – 80%,
- aluminium – 60%,
- szkło – 75%,
- papier i tektura – 85%.
Przepisy Unii Europejskiej dotyczą także innych odpadów. Do 2022 roku selektywnie mają być zbierane niebezpieczne odpady pochodzące z gospodarstw domowych. Do roku 2023 obowiązek ten będzie dotyczył również bioodpadów, a do 2025 materiałów włókienniczych.
Zmniejszenie składowania odpadów
Segregacja śmieci ma na celu zmniejszenie ilości odpadów zmieszanych i wyeliminowanie konieczności ich składowania, które obecnie przyczynia się do poważnych zanieczyszczeń planety. W dyrektywach Komisji Europejskiej znalazło się zalecenie, aby do roku 2035 całkowity współczynnik składowanych odpadów komunalnych na terenie UE nie przekroczył 10% całkowitej ilości wytwarzanych śmieci. Zmiany pozwolą zadbać o czystość wody, gleby i powietrza.
Polska – prace nad nową ustawą o segregacji śmieci
Dyrektywy przyjęte przez państwa członkowskie UE obligują Polskę do przygotowania i wdrożenia przepisów mających na celu spełnienie restrykcyjnych wymogów dotyczących segregacji odpadów i ich selektywnej zbiórki. RP musi dostosować się do obowiązujących przepisów.
31 sierpnia 2018 roku Minister Środowiska złożył „Projekt ustawy o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach”, w którym znalazły się postulaty dotyczące doboru i wprowadzenia instrumentów prawnych i ekonomicznych. Mają one pomóc wdrożyć w życie przepisy gospodarki recyklingowej przyjętej przez UE. Pod koniec 2018 roku trwały intensywne prace nad projektem (uzgodnienia resortowe, konsultacje społeczne i opiniowanie).
Ustawa śmieciowa – postulowane zmiany
Projekt nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach przewiduje szereg zmian, które miałyby zmotywować Polaków do starannego segregowania odpadów. Zgodnie z obowiązującymi obecnie przepisami, gospodarstwa mogą wybrać tańszą umowę z deklaracją segregowania odpadów lub droższą umowę bez takiej deklaracji (na wywóz śmieci mieszanych).
Wśród postulatów Ministerstwa Środowiska znalazł się m.in. obowiązek segregacji odpadów, który miałby dotyczyć domów jednorodzinnych, budynków wielorodzinnych oraz nieruchomości komercyjnych. Dodatkowo obowiązkiem miałyby zostać objęte nieruchomości niezamieszkane, które często odpowiedzialne są za nielegalne wysypiska śmieci.
Jak posegregować śmieci? W postulacie znalazła się propozycja wprowadzenia 6 oznaczonych pojemników na:
- metal,
- papier,
- tworzywa sztuczne,
- szkło,
- opakowania wielomateriałowe,
- bioodpady.
Kolejnym postulatem były wyższe kary, które miałaby przewidywać nowa ustawa o segregacji odpadów. Byłby to instrument ekonomiczny motywujący Polaków do przystosowania się do zmian. W przypadku niewłaściwej segregacji, śmieci zostałyby uznane za odpady zmieszane, a gmina za ich wywóz mogłaby nałożyć karną stawkę (4 razy wyższą od podstawowej). W przypadku bloków, miałaby obowiązywać odpowiedzialność zbiorowa.
Taka kara byłaby stosowana jedynie podczas konsekwentnego łamania przepisów. Gdy firma zajmująca się odbiorem odpadów zauważyłaby nieprawidłowości w segregacji, przyklejałaby odpowiednią informację na kontenerze, aby mieszkańcy mogli dostosować się do wymogów. W ten sposób kara nie obciążyłaby osób, które przypadkowo źle posegregowały odpady.
Wśród postulatów znalazły się także zapisy o zmianie w funkcjonowaniu zsypów, które działają w niektórych spółdzielniach mieszkaniowych. Obowiązkowe segregowanie odpadów wiązałoby się z ich likwidacją.
Ustawa o segregacji odpadów – projekt wciąż otwarty
Początkowo planowano, że nowa ustawa śmieciowa wejdzie w życie od stycznia 2019 roku, a wszystkie gminy na terenie Polski będą zobligowane do wprowadzania ustanowionych przepisów. Do projektu zgłoszono wiele uwag, dlatego Komitet Społeczny Rady Ministrów zlecił „pogłębione konsultacje robocze na poziomie resortowym”.
Obecnie (29.01.2019) na stronie Rządowego Centrum Legislacji projekt nowelizacji ustawy śmieciowej jest oznaczony jako „otwarty”. Cały czas pozostaje w przygotowaniu i jeszcze nie trafił pod obrady Sejmu RP.